ویروس HPV نوعی ویروس عفونی است که می‌تواند موجب ابتلا به سرطان دهانه رحم، واژن، مقعد، سر و گلو شود. این ویروس انواع مختلفی دارد، اما انواع ۱۶ و ۱۸ آن به‌طور خاص عامل بروز ۷۰% از سرطان‌های دهانه رحم هستند. واکسن HPV ایرانی با نام پاپیلوگارد، به‌منظور پیشگیری از ابتلا به این سرطان‌ها طراحی شده است. این واکسن در هر دوز شامل پروتئین‌های سطحی ویروس نوع ۱۶ و ۱۸ است و به‌صورت داخل عضلانی در عضله بازو تزریق می‌شود. واکسن HPV در هزاران فرد بررسی شده است و تاکنون هیچ عارضه ایمنی شدیدی از آن گزارش نشده است.
واکسن HPV در سه دوز تزریق می‌شود که هر دوز شامل 5/0 میلی‌لیتر پروتئین‌های سطحی ویروس است. این واکسن در افراد گروه هدف به‌منظور کاهش شیوع ویروس HPV و کاهش اثرات زیان‌بار آن بر سلامت عمومی جامعه استفاده می‌شود.
مقایسه واکسن HPV دو ظرفیتی و چهار ظرفیتی
واکسن چهارظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی برای اولین بار در سال 2006 در ایالات متحده برای زنان 9 تا 26 ساله به‌منظور جلوگیری از ابتلا به HPV انواع 6، 11، 16 و 18 مجوز تزریق را گرفت. همچنین در سال 2009، مجوز استفاده در مردان 9 تا 26 ساله را دریافت کرد.
واکسن چهارظرفیتی HPV حاوی ذرات ویروس‌مانند (VLPs) ساخته‌شده از پوشش پروتئین اصلی L1 از انواع 6، 11، 16 و 18 HPV است که با استفاده از فناوری DNA نوترکیب تولید شده است. VLPها غیرعفونی و غیر بیماری‌زا هستند. این واکسن در عضله دلتوئید بازو به‌صورت عضلانی تزریق می‌شود.
کارآزمایی‌های بالینی واکسن چهارظرفیتی HPV کارایی زیادی را در پیشگیری از عفونت با انواع 6، 11، 16 و 18 HPV نشان داد. مطالعات نظارتی پس از صدور مجوز، شواهدی مبنی بر اثربخشی واکسن در افراد واکسینه‌شده و حفاظت در افراد واکسینه‌نشده نشان می‌دهد.
مطالعات واکسن چهارظرفیتی HPV نشان داده است واکسن چهارظرفیتی HPV در جمعیت‌های مختلف، ازجمله افراد آلوده به HIV، ایمن و قابل تزریق است. نظارت مداوم بر ایمنی پس از صدور مجوز برای بررسی ایمنی واکسن ادامه دارد.
واکسن دوظرفیتی HPV در برابر انواع 16 و 18 HPV که مسئول حدود 70 درصد از موارد سرطان دهانه رحم در سراسر جهان هستند، محافظت ایجاد می‌کند. هم چنین نشان داده شده است که واکسن دو ظرفیتی اثر محافظت متقاطع قابل توجهی در برابر انواع 31، 33، 45، 52 و 58 HPV دارد.
در زنان بدون تاریخچه ابتلای قبلی به HPV، واکسن دوظرفیتی 3/94 درصد در پیشگیری از عفونت نوع HPV اختصاصی واکسن و 9/92 درصد در پیشگیری از CIN2+ مرتبط با انواع HPV اختصاصی واکسن به مدت 6/3 سال کارایی دارد.
در تمام زنان، ازجمله زنانی که قبلاً در معرض HPV قرار گرفته‌اند، واکسن 4/76 درصد در پیشگیری از عفونت نوع HPV اختصاصی واکسن به‌مدت 4 سال و 8/52 درصد در پیشگیری از CIN2+ مرتبط با انواع HPV اختصاصی واکسن به مدت 6/3 سال کارایی دارد.
مطالعات نشان داده است واکسن دوظرفیتی در زنان 9 تا 15 ساله در مقایسه با زنان 16 تا 26 ساله پاسخ ایمنی قوی‌تری دارد.
مزایا و ویژگی‌های منحصربه‌فرد واکسن HPV
واکسن HPV چندین مزیت کلیدی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود.
محافظت مستقیم
واکسن HPV ایرانی از سرطان‌های دهانه رحم، اندام تناسلی زنانه و مردانه، واژن، مقعد و سر و گردن ناشی از عفونت ویروس HPV جلوگیری می‌کند. این واکسن سویه‌های HPV (16 و 18) را که مسئول حدود 70 درصد از سرطان‌های دهانه رحم در سراسر جهان هستند، هدف قرار می‌دهد.
محافظت متقاطع
برخی از واکسنهای HPV در برابر سایر انواع پرخطر ویروس HPV، مانند سویه‌های سرطان های مرتبط با HPV که با سرطان دهانه رحم، اندام تناسلی زنانه و مردانه،واژن،مقعد و سر و گردن مرتبط هستند، محافظت متقاطع ایجاد می‌کند.
اثربخشی طولانی‌مدت
مطالعات نشان داده‌اند که واکسن HPV چهار ظرفیتی کارایی خود را در مدت‌طولانی، با محافظت پایدار در برابر بیماریهای مرتبط با ویروس HPV حفظ می‌کند.
این واکسن از بدن در برابر ابتلا به زگیل تناسلی ناشی از سویه‌های 6 و 11 ویروس HPV محافظت می‌کند.
واکسیناسیون با کاهش شیوع کلی عفونت HPV در جمعیت، محافظت غیرمستقیم «ایمنی جمعی» را برای افراد واکسینه‌نشده فراهم می‌کند.
مطالعات علمی و تحقیقات مرتبط با واکسن HPV
آخرین مقالات و مطالعات درباره واکسنهای HPV عمدتاً بر کارایی، اثربخشی و ایمنی آن‌ها در پیشگیری از بیماریهای مرتبط با ویروس HPV متمرکز شده‌اند. در اینجا چند مورد از این مطالعات بررسی می‌شوند.
اثربخشی واکسن HPV
نشان داده شده است که واکسن HPV در پیشگیری از بیماری بد خیم دهانه رحم با درجه بالا مرتبط با HPV-16 و HPV-18، با نرخ اثربخشی 98 درصد در زنان بدون سابقه مواجهه قبلی با دو سویه HPV-16 و HPV-18 بسیار کارآمد است.
همچنین مشخص شده است که واکسن HPV در پیشگیری از زگیل‌های ناحیه تناسلی و ضایعات دهانه رحم با درجه بالا در زنان بدون عفونت قبلی HPV با اثربخشی بیش از 90 درصد مؤثر است .
اثربخشی واکسن HPV مرتبط با سن
مطالعات نشان داده است تزریق واکسن HPV در سنین پایین قبل از قرار گرفتن در معرض ابتلا به این ویروس از طریق رابطه جنسی موثرتر است.
بااین‌حال، واکسن در نوجوانان و بزرگسالان در سنین بالاتر نیز پاسخ‌‌های ایمنی خوبی ایجاد می‌کند و سطوح آنتی‌بادی بیشتری را نسبت به آنتی‌بادی‌های ایجادشده در بدن ناشی از ابتلا به عفونت‌های وابسته به این ویروس تولید می‌کند که محافظت قابل‌توجهی را نسبت به ابتلا به بیماریهای مرتبط با ویروس HPV ایجاد می‌کند.
ایمنی‌زایی و ایمنی طولانی‌مدت
مطالعات طولانی‌مدت نشان داده است واکسن HPV سطوح بالایی از مثبت بودن سطح سرمی آنتی‌بادی را برای هر سویه HPV حفظ می‌کند که نشان‌دهنده ایمنی پایدار است.
تأثیر سطح جمعیت
مطالعات متعدد شواهد قابل‌توجهی را برای مزایای جمعیتی واکسن HPV، ازجمله کاهش عفونت‌های HPV، زگیل‌های تناسلی و ضایعات دهانه رحم با درجه بالا نشان داده‌اند.
کارآزمایی های بالینی و اثربخشی
کارآزمایی‌های قبل از صدور مجوز ورود به بازار واکسن های 4 ظرفیتی HPV، اثربخشی خوبی را در برابر زگیل‌های مقعدی-تناسلی در بین مردان نشان دادند.
اثربخشی واکسن HPV در پیشگیری از پیش‌سرطان دهانه رحم در کارآزمایی‌های قبل از صدور مجوز ورود به بازار، با نرخ اثربخشی 5/89 درصد تا 100 درصد، بسیار کارآمد بوده است.
این واکسن نشان داده است که در جمعیت‌های مختلف، ازجمله افراد آلوده به HIV، ایمن و مؤثر است.
در مجموع، این مطالعات کارایی و اثربخشی واکسنهای HPV را در پیشگیری از بیماریهای مرتبط با HPV، بهویژه در گروه‌‌های سنی جوان‌‌تر نشان می‌‌دهند.
نحوه عملکرد واکسن HPV ایرانی
واکسن HPV به‌منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت و بیماریهای مرتبط با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) تزریق می‌شود. ویروس HPV به دو دسته پرخطر و کم‌خطر تقسیم می‌شود. نوع پرخطر این ویروس موجب بروز سرطان‌های بدخیم می‌شود، درحالی‌که نوع کم‌خطر آن به زگیل تناسلی منجر می‌شود. واکسن HPV به دو روش عمل می‌کند:
- پیشگیری از ابتلا به عفونت ویروس HPV: این واکسن با کاهش احتمال ابتلا به بیماریهای مرتبط با HPV، ایمنی لازم را در فرد ایجاد می‌کند.
- پیشگیری از ابتلا به سرطان: واکسن HPV در پیشگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم،اندام تناسلی زنانه و مردانه،واژن،مقعد و سر و گردن و برخی ضایعات پیشسرطانی که توسط انواع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شود، مؤثر است.
واکسن HPV در مردان نیز مؤثر است و از فرد در برابر ابتلا به دهانه رحم،اندام تناسلی مردانه،واژن،مقعد و سر و گردن و برخی ضایعات پیشسرطانی که توسط انواع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شود، محافظت می‌کند. تزریق این واکسن معمولاً قبل از سنین نوجوانی و قبل از شروع فعالیت جنسی توصیه می‌شود.
در مجموع، واکسن HPV ایرانی یک روش پیشگیری از ابتلا به سویه‌های 16 و 18 ویروس اچ پی وی است که در فرد ایمنی لازم را ایجاد می‌کند تا در صورت تماس با ویروس، از ابتلا به بیماری محافظت شود و بهویژه در پیشگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم، اندام تناسلی زنانه و مردانه، واژن، مقعد و سر و گردن مؤثر است.
واکسن ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) با هدف قرار دادن پروتئین‌های خاص موجود در سطح ویروس عمل می‌کند. این پروتئین‌ها در سلول‌های مخمری یا غیرمخمری رشد می‌کنند که در آزمایشگاه کشت می‌شوند و به ساختارهایی تبدیل می‌شوند که از نطر ظاهری شبیه ویروس HPV هستند. ازآنجاکه این پروتئین‌ها حاوی مواد ژنتیکی HPV نیستند، قادر به تکثیر، تولید و بیماری زایی نیستند و صرفا از عفونت HPV جلوگیری می‌کنند.
مکانیسم عمل شامل مراحل زیر است:
شناسایی توسط سیستم ایمنی میزبان: پروتئین ویروس HPV توسط سیستم ایمنی میزبان به عنوان «غیرخودی و خطرناک» شناخته می‌شود و توسط سلول‌های ارائه‌دهنده آنتی‌ژن پردازش و به سلول‌های ایمنی ارائه می‌شود.
واکسن HPV پاسخ آنتی‌بادی خنثی‌کننده‌ای را به ذرات ویروسی القا می‌کند و در نتیجه از عفونت‌های بعدی HPV جلوگیری می‌کند.
این واکسن حاوی ذرات ویروس‌مانند (VLPs) از پروتئین‌های سطحی ویروس HPV نوترکیب است که محتوای ژنتیکی ویروسی ندارد و قادر به تکثیر و تولید نیست. این VLPها توسط سلول‌های ارائه‌دهنده آنتی‌ژن میزبان شناسایی می‌شوند و باعث ایجاد آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده می‌شوند.
سنجش ایمنی و اثربخشی واکسن HPV
کارخانه تولیدکننده واکسن برای گرفتن مجوز ورود به بازار موظف است مطالعات سنجش سمیت را در مرحله پیش‌بالینی، روی حیوانات ازمایشگاهی و مطالعات بالینی را به‌منظور سنجش میزان ایمنی‌زایی نسبت به محصول مرجع و عوارض جانبی پس از مصرف واکسن را روی داوطلبان سالم انجام دهد. سپس باید گزارش نتایج این مطالعات را برای سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت ارسال کند و در صورت قابل قبول بودن نتایج این مطالعات، مجوز ورود به بازار برای واکسن صادر می‌شود.
فرایند تولید و ایمنی واکسن HPV
فرایند تولید و سنجش ایمنی واکسنهای HPV شامل چند مرحله کلیدی است:
- فرایند تولید
- فناوری DNA نوترکیب
- ژن پروتئین L1 از محتوای ژنتیکی ویروس HPV به میکروارگانیسم‌هایی مانند مخمر یا باکولوویروس وارد می‌شود. این عمل امکان تولید زیاد پروتئین L1 را فراهم می‌کند که به این پروتئین‌ها، ذرات ویروس‌مانند یا VLPs می‌گویند.
خصوصیات VLP (Virus Like Peptide)
VLPها با روش‌های مخصوصی برای ایجاد ترکیب پروتئین مورد نیاز مشخص می‌شوند.
ویژگی‌های ظاهری و درجه خلوص نیز تعیین می‌شود تا اطمینان حاصل شود که VLPها شبیه ویروس طبیعی HPV هستند.
این ذرات شبیه ویروس پس از تولید و خالص‌سازی، در کنار سایر مواد جانبی که در ایجاد ایمنی و ماندگاری اثر واکسن HPV نقش دارند، در ترکیب نهایی واکسن قرار می‌گیرند و واکسن HPV تولید می‌شود.
به‌دلیل نبود ذرات ویروس HPV در ترکیب واکسنهای نوترکیب HPV، این واکسن پس از تزریق، باعث بیماری‌زایی و ایجاد عفونت در افراد مصرف‌کننده نمی‌شود و تنها به‌دلیل وجود ذرات شبیه ویروس، بدن انسان در برابر این ذرات آنتی‌بادی تولید می‌کند و نسبت به ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌های مرتبط با سویه‌های واکسینه‌شده ایمن می‌شود.
نحوه تزریق واکسن HPV
واکسن HPV محلول سفید رنگ و کدری است که در صورت بی رنگ شدن محلول و یا دیده شدن هرگونه رسوب داخل آن و یا آسیب به بدنه آن قابل تزریق نمی‌باشد. سرنگ حاوی واکسن باید به آرامی قبل از تزریق آن تکان داده شود. واکسن باید به صورت عضلانی در ضخیم ترین قسمت عضله دلتوئید بازو و مرکز آن تزریق شود. تزریق واکسن در محل مناسب از آسیب احتمالی به مفصل شانه جلوگیری می‌کند.
واکسن نباید به صورت وریدی یا زیر جلدی تزریق شود. نباید سایر داروهای تزریقی فرد با واکسن مخلوط شود و باید از سوزن و سرنگ های مجزا برای تزریق آنان استفاده کرد.
واکسن پاپیلوگارد برای کودکان و افراد زیر 15 سال
واکسن پاپیلوگارد برای بزرگسالان و افراد بالای 15 سال